Kuñá paraguái opytámava mandu’arãme (Mujeres paraguayas en el recuerdo)

Kuñakaraikuéra oipyhyva’ekue jeguaka hapicha kuñágui, upe 10 jasypoapy 1867 jave (Mujeres receptoras de las joyas, aquel 10 de agosto de 1867)
Escolástica Barrios de Gill, Josefa Antonia Carrillo de Escalada, Ana Josefa Mora de Haedo, Antonia Alcorta de Talavera, Carmen Palacios, Tomasa Bedoya de Fernández, Rosa Escalada de Goiburú, Felipa Molinas, Rosalía Mazó de Chirife, Rosa Aquino, Mercedes Ibarra ha Trinidad Calonga de Espínola.

(Imagen extraída de poralguarani.com)
(Imagen extraída de poralguarani.com)

Ome’ẽva’ekue ijeguaka (Donantes de joyas)
Escolástica Barrios de Gill, Elisa Alicia Lynch, Clara Escato de Goiburú, Rafaela Carrillo López de Bedoya; Rosario Escobar, Gregoria Escobar, Marta Machaín, Bárbara Machaín de Haedo, Concepción Galeano, Rosalía Mazó de Chirife, Ramona Insfrán de Codas, Eneida Peña de Molinas, Dolores Vázquez de Acosta ha imemby Basilicia, Cecilia, Rosa Cándida ha Valeriana; upéicha avei, Olivia Zárate de Zárate.

Umi kuña okaraygua ome’ẽva’ekue ijeguaka apytépe oĩ: Ninfa Centurión de Villar, Segunda Espínola de Irrazábal, María del Socorro Yegros ha Juana Francisca Ramírez ouva’ekue Hyatýgui.
Ky’ỹindýgui ouva’ekue katu ko’ãva: Rosa Agustina Quiñónez de Ramírez, Antonia Lovera de Ramírez, Saturnina Cárdenas de Cáceres, Isabel Samaniego, Francisca Sosa, Anselma Flores, Genoveva Recalde, Epifania Lataza, Asunción Bogado ha Tomasa Recalde.

Táva Villarricaygua katu kuñakarai Ramona Insfrán de Codas, Benita Olasaga de García, Dolores Larramendi de Queirolo, Asunción Marecos de Benítez, Simeona González de Brizuela ha Coronada Figueredo de Espínola

San Pedro del Ykuamandyjúgui ouva’ekue ome’ẽvo ijeguaka katu: Rosa Alvarez de Valiente, Casimira Roa de Ríos, María del Rosario Valiente ha Natividad Bernal de Aguiar.

Umi kuña ndoguerekóiva jeguaka katu ome’ẽkuri karreta henyhẽva temitỹnguégui (kurapepẽ, avati, mandi’o). Umíva apytépe oĩkuri: Nieves Martínez térã kuñakarai Walda Paredes oikóva Kapiatápe.

 Pirajúgui ouva’ekue katu: Dominga Simbrón de Méndez, Susana Caballero de Báez, Pilar Caballero de Maldonado, María Laura de Aquino ha María Telesfora Urbieta.

Ko’ã kuña apytépe oĩkuri ipojeravéva ha upehaguére ñane retã sãmbyhyhára ome’ẽkuri chupekuéra jopói hérava Gran Cruz de la Orden Nacional del Mérito. Umíva apytépe oĩ kuñakarai Cristina Talavera de Alarcón ha kuñakarai Atanasia Escato.
Tomasa Bedoya de Fernández ha Micaela Talavera-pe niko ojeporavókuri ome’ẽ haguã Tetã sãmbyhyharakuérape umi jeguaka oñemono’õva’ekue. Ha’ekuéra omoguahẽ avei aipo Aranduka Itaju (Libro de Oro), oñemboguapyhaguépe máva mávapa umi kuña oipytyvõva’ekue ha mba’é ome’ẽkuri ñane retâ pytyvõrã.

Kuñakarai Teresa Silva de Lamas he’iva’ekue, ikorasõ ipópe: “Che ména ojejukáma ko Ñorairõ Guasúpe, péicha avei heta che rembiayhu jára omanónte avei. Mokõi mba’éntema niko hemby chéve: che membymimi ha ko’ã che jeguakakuéra. Ko’ã mitãmimi, ha’éva umi chemoingovéva, name’ẽmo’ãi peẽme; áĝakatu ame’ẽmbaitéta che retãme ko’ã che jeguaka ani haguã ho’á ñane retã poyvi”.

Opa ko’ã mba’e rehe ñanemandu’ávo pe ñane korasõ oryrýi ha ndaikatúi jajoko tesay. Ko’ã mba’e rupive jahechakuaa ha ñamomba’eguasuva’erã Kuña Paraguáy rekove ha rembiasá.

(David Galeano Olivera en: www.lenguaguarani.blogspot.com)

About the author

Deja un comentario